اقتصاد دانش بنیان

میزبانی از 8 هزار رویداد آنلاین در 15 ماه!

گفت‌وگو با مجید و محسن خواهانی، بنیان‌گذاران استارت‌آپ اسکای‌روم

بسیاری از ما برای رسیدن به وظایف کاری خود ناگزیر از تحمل ترافیک، گرما، آلودگی هوا و هزینه سفرهای گوناگون هستیم و ساعات زیادی از وقت خود را در این ترددها از دست می‌دهیم. هم‌چنین سفرهای درون‌‌شهری و برون‌شهری، هزینه مالی و زمانی فراوانی را به افراد و شرکت‌ها تحمیل می‌کنند. بخش زیادی از ترددهای روزمره کشور برای حضور در جلسات مختلف کاری و تجاری، رویدادهای آموزشی، سمینارها و همایش‌هاست. اسکای‌روم استارت‌آپی است که برای حذف محدودیت‌های مکانی و کاهش ترددهای شهری و بین‌شهری توانسته است راه‌کار جالبی را به کار گیرد. در گفت‌وگو با مجید و محسن خواهانی، برادران بنیان‌گذار اسکای‌روم، با سازوکار این استارت‌آپ دانش‌بنیان آشنا می‌شویم. محسن خواهانی گم‌شده خود را در برنامه‌نویسی یافته است. به گفته برادرش مجید، او با پشتوانه ۱9 سال خودآموزی و R&D تولید این برنامه را در سطح های‌تک راهبری کرده است. هر دو نرم‌افزار خوانده‌اند، ولی مجید در نیمه راه، بازار کسب‌وکار را بر دانشگاه ترجیح داده و از سال ۸۶ در فضای کسب‌وکارهای اینترنتی فعالیت دارد. این دو برادر دو بار هم تجربه شکست استارت‌آپی را در رزومه خود دارند.

درباره ایده اسکای‌روم و نیاز به شکل‌گیری آن بگویید.
ایده اسکای‌روم از سال 92 شکل گرفت. در آغاز با هدف راه‌اندازی شبکه آموزش آن‌لاین کار را شروع کردیم، ولی برای برگزاری کلاس‌های زنده و آن‌لاین به بستر مناسبی نیاز داشتیم که در کشور چنین امکانی وجود نداشت. سرویس‌های خارجی هم پایداری کافی را برای انجام یک کار جدی نداشتند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم خودمان این بستر را فراهم کنیم. در ادامه دریافتیم بسیاری از شرکت‌ها، سازمان‌ها، افراد و کسب‌وکارها برای برگزاری دوره‌های آموزشی زنده و آن‌لاین، وبینارها، جلسات وب‌کنفرانس و پخش زنده اینترنتی به محصولی که برای نیاز خودمان طراحی شده بود، نیاز دارند. درنتیجه آن را با نام تجاری اسکای‌روم به بازار عرضه کردیم و با استقبال کاربران متوجه بازار بزرگ‌تری شدیم. به همین جهت ایده اولیه را رها کردیم و مسیر کسب‌وکارمان تغییر کرد.
فناوری این محصول بسیار پیچیده است و در رده محصولات های‌تک قرار دارد. از سال 93 تا 94 مراحل تحقیق و توسعه انجام شد و تا اواسط سال ۹۵، چهار نسخه از نرم‌افزار دسکتاپ را تولید کردیم. در ادامه متوجه شدیم این زیرساخت برای فراگیر شدن باید قابلیت اجرا در موبایل و تبلت هم داشته باشد. از این‌رو در مهرماه 95 اولین نسخه تحت وب را ارائه دادیم و تا اردیبهشت امسال توانستیم 9 نگارش از نسخه تحت وب را منتشر کنیم.
 تیم شما چطور تشکیل شد و در حال حاضر چند نفر هستید؟
هسته تیم ما به واسطه فعالیت‌های قبلی‌مان که از سال ۸۶ آغاز شده بود، شکل گرفت و طی سال‌های ۹۲ تا اواسط ۹۵ کار را دو نفره پیش بردیم. سرمایه اولیه ما یک وام پنج میلیون تومانی بود که برادر دیگرمان رضا اقساط آن را بر عهده گرفت. ابتدای کار من کارمند بودم و عصرها برای ایده‌مان وقت می‌گذاشتم. پس از یک سال، کارمندی را رها کردم و با کار پاره‌وقت هزینه‌های زندگی دو نفره‌‌ام تامین می‌شد. محسن هم با انجام پروژه‌های متفرقه زندگی سه نفره خود را تامین می‌کرد. در این ۱۸ ماه فشار مالی زیاد بود، اما از نتیجه کار مطمئن بودیم. همین‌جا از همسرانمان به‌خاطر صبوری و تحمل‌ شرایط سخت مالی قدردانی می‌کنیم. در دی‌ماه ۹۵ از طریق یکی از آشنایان موفق به جذب 55 میلیون تومان سرمایه مرحله بذری شدیم. با سرمایه جذب‌شده توانستیم تمام‌وقت روی ایده‌مان که مرحله MVP را پشت سر گذاشته بود، کار کنیم و تیم را به شش نفر توسعه دادیم. سرمایه جذب‌شده تا اردیبهشت ۹۶ صرف حقوق و دستمزد شد و پس از آن هزینه‌های خود را از محل درآمدمان تامین کردیم. در حال حاضر کل تیم 10 نفر است که به‌جز محسن، دیگر همکاران به صورت دورکاری مشارکت دارند.
 این سرویس دقیقا چیست؟ امکانات و شیوه استفاده از این برنامه چگونه است؟
اسکای‌روم مجموعه‌ای از ابزارهاست که امکان برقراری ارتباط زنده صوتی و تصویری میان گروهی از کاربران را فراهم می‌کند. امکاناتی مانند نمایش اسلاید، اشتراک‌گذاری دسکتاپ، وایت‌برد و پخش مدیا نیز فراهم شده است که با توجه به نوع و محتوای رویداد توسط برگزارکنندگان استفاده می‌شود. به کمک این ابزارها هر نوع محتوایی را می‌توان به صورت زنده و آن‌لاین به مخاطبان ارائه داد.
این برنامه کاملا تحت‌وب است، به این معنا که برای اجرا نیازی به دانلود، نصب اپلیکیشن یا افزونه ندارد و مستقیم روی مرورگر اجرا می‌شود. بنابراین کاربران موبایل و تبلت هم فقط به مرورگر به‌روزرسانی‌شده نیاز دارند. ولی برخی کاربران با اپلیکیشن راحت‌تر هستند و به همین دلیل امسال اپلیکیشن اندروید و ios هم تولید خواهیم کرد.
روش استفاده از اسکای‌روم به این شکل است که برگزارکننده سرویس مورد نیاز خود را به صورت آن‌لاین تهیه می‌کند. در ادامه از طریق پنل تحت‌وب برای رویداد خود اتاق ایجاد می‌کند، نحوه ورود شرکت‌کنندگان تعیین می‌شود و در صورت نیاز برای هر شرکت‌کننده نام کاربری و رمز ورود می‌سازد و درنهایت لینک رویداد همراه با اطلاعات کاربری را برای مخاطبین از طریق ای‌میل، پیام‌رسان یا پیامک ارسال می‌کند. در زمان تعیین‌شده همه کاربران در اتاق پیش‌بینی‌شده ارتباط زنده و آن‌لاین خواهند داشت.
 برای دریافت این سرویس، مشتریان به چه زیرساختی نیاز دارند؟
برای برگزاری یک رویداد آن‌لاین فقط به اینترنت مناسب همراه با کامپیوتر یا لپ‌تاپ نیاز دارید. میکروفون و دوربین داخلی این لپ‌تاپ‌ها برای ارتباط صوتی و تصویری مناسب هستند، ولی برای کیفیت بالاتر می‌توان میکروفون و وب‌کم جانبی هم تهیه کرد. در خصوص اینترنت هم به سرعت بالایی نیاز نیست و بین ۵۱۲ تا ۱ مگ کافی است. اما پایداری اینترنت اهمیت دارد و بهتر است از ADSL استفاده شود.
 وضعیت رویدادهای آن‌لاین در کشور چگونه است؟ آماری از فعالیت مشتریان خود دارید؟
رویدادهای آن‌لاین علاوه بر کاهش هزینه‌های برگزاری، با حذف محدودیت‌های مکانی و دسترسی به مخاطبین گسترده در داخل و خارج از کشور موجب توسعه‌پذیری خدمات و فعالیت‌های مشتریان ما می‌شوند. از طرفی رفاه و آسایش بیشتر برای شرکت‌کنندگان هم موجب استقبال عموم هم‌وطنان از این نوع برنامه‌های آن‌لاین شده است. صرفه اقتصادی و درآمدزایی مستقیم و غیرمستقیم برای برگزارکنندگان موجب رونق فناوری وبکست طی سال‌های ۹۵ و ۹۶ و رشد چشم‌گیر وبینارها، جلسات وب‌کنفرانس و آموزش‌های زنده و آن‌لاین شده است. در 15 ماه بیش از 8 هزار رویداد آن‌لاین با حجم بالای 130 هزار نفرساعت و بالغ بر 120 هزار شرکت‌کننده در داخل و خارج از کشور را میزبانی کرده‌ایم.
 بیشتر چه افرادی از اسکای‌روم استفاده می‌کنند؟
طیف مشتریان اسکای‌روم بسیار گسترده است. سازمان‌‌های دولتی بیشتر برای برگزاری جلسات مدیران در سطح کشور و آموزش‌های درون‌سازمانی پرسنل خود از بستر ما استفاده می‌کنند. دانشگاه‌ها مدت‌هاست به سوی آموزش مجازی رفته‌اند، ولی از نرم‌افزارهای قفل شکسته خارجی استفاده می‌کنند که پیش از اسکای‌روم در کشور رایج بود. اکنون با ورود اسکای‌روم در حال مهاجرت به این محصول بومی هستند. شرکت‌های خصوصی نیز از برگزاری وبینارها به‌عنوان یکی از قوی‌ترین ابزارهای دیجیتال مارکتینگ بهره می‌برند. برخی شرکت‌ها دوره‌های آموزشی و مشاوره‌ای را برای مشتریان خود به صورت آن‌لاین برگزار می‌کنند و برخی دیگر ارتباط بین شعب خود را در سطح کشور با این زیرساخت تامین کرده‌اند. موسسات آموزشی، آموزشگاه‌ها و استادان هم که با آموزش‌های آن‌لاین در حال توسعه فعالیت‌های خود در سطح کشور هستند. کسب‌وکارها و سایر استارت‌آپ‌ها مانند مجموعه ایوند و استادسلام هم بخشی از خدمات خود را از طریق زیرساخت ما به مشتریانشان ارائه می‌کنند. بیش از یک سال است که سازمان تحقیقات کشاورزی برای آموزش درون‌سازمانی ۱۱ هزار پرسنل خود در سطح کشور از لایسنس اسکای‌روم استفاده می‌کنند. سامانه وبینار و آموزش آن‌لاین دانشگاه صنعتی شریف نیز سال گذشته بر پایه اسکای‌روم راه‌اندازی شد. صندوق بازنشستگی کشوری هم برای پخش زنده رویدادهای تهران در سایر استان‌ها، از این بستر استفاده می‌کند. از میان شرکت‌های خصوصی که مشتریان سرویس‌های ما هستند، می‌توان به سازمان ملی اقیانوس‌شناسی، بیمه دی، بنیاد سعدی، کارگزاری مفید، مجموعه پردیس معماری، انجمن مدیریت ایران، انجمن دیابت گابریک، انجمن بهداشت حرفه‌ای ایران و... اشاره کرد.
در حال حاضر مشتریان ما در حوزه‌های بورس، پزشکی، توسعه فردی، موفقیت، موسیقی، هنری، معماری، زبان‌های خارجی، برنامه‌نویسی، مذهبی، دیجیتال مارکتینگ، شطرنج، تحصیلات تکمیلی، مقاطع تحصیلی مختلف، مدیریت، نجوم و حتی آرایشگری از بستر اسکای‌روم استفاده می‌کنند.
 برآوردی از اندازه بازار خود دارید؟
اندازه بازار بسیار گسترده است و برآورد دقیق آن با کمک مشاوران درحال انجام است، ولی طبق برآوردهای اولیه، پتانسیل بازار اصلی سالانه بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان است. یقین داریم که این عدد برای رویدادهای آن‌لاین حداقل بازاری هزار میلیارد تومانی در سال خواهد بود و با رونق فناوری وبکست، اندازه این بازار به‌سرعت در حال رشد است. البته هدف اصلی ما بازار بین‌المللی است که اندازه آن با توجه به رونق این فناوری، بسیار بزرگ‌تر از بازار داخل است و کمتر از ۱۰ رقیب جدی در‌ آن وجود دارد.
 رشد درآمدی شما در حال حاضر چقدر است و مدل درآمدزایی شما در این دو نوع خدمات، چگونه است؟
با در نظر گرفتن این موضوع که هنوز هیچ‌گونه تبلیغاتی انجام نداده‌ایم، در سال 96 درآمد خوبی داشتیم، ولی هنوز به سودآوری نرسیده‌ایم. هزینه‌های سال گذشته بالا و تراز مالی پایان سال منفی بود. با حجم مشتریانی که سال گذشته جذب کردیم، در فروردین و اردیبهشت امسال به صورت ارگانیک افزایش چهاربرابری در درآمدها داشتیم و به نقطه سربه‌سر نزدیک می‌شویم.
در اسکای‌روم، دو مدل ارائه خدمات داریم. برخی مشتریان از سرورهای ما که در داخل کشور راه‌اندازی شده‌اند، برای برگزاری رویدادهای خود استفاده می‌کنند و هزینه سرویس اسکای‌روم را به صورت ماهانه می‌پردازند. ظرفیت رویداد مهم است. هزینه برگزاری یک وبینار پنج نفره با یک وبینار 200 نفره تفاوت دارد. هم‌چنین ممکن است یک شرکت یک رویداد در ماه داشته باشد و شرکت دیگری هر روز جلسه برگزار کند. این دو آیتم در هزینه سرویس‌ها تاثیرگذارند. برخی مشتریان می‌خواهند کار سفارشی‌تر باشد، رویداد روی سایت خودشان با نشانی و دامنه و برندینگ خودشان برگزار شود و حتی نامی از اسکای‌روم نباشد. امکان ارائه این نوع خدمات را داریم و هزینه‌های آن بیشتر است. هزینه‌ها در سایت درج شده است و تنوع پلن‌ها به اندازه‌ای است که مشتری به تناسب نیاز خود انتخاب و هزینه کند.
گروهی دیگر که بیشتر سازمان‎های دولتی و شرکت‌های بزرگ هستند، به دلیل مسائل امنیتی تمایل دارند اسکای‌روم روی سرورهای خودشان راه‌اندازی شود که بیشتر در شبکه درون‌سازمانی بهره‌برداری می‌شود. این دسته از مشتریان امتیاز محصول را یک‌ بار می‌خرند و پس از آن فقط هزینه پشتیبانی دارند.
 از نظر مارکتینگ و جذب سرمایه در چه مرحله‌ای هستید و آیا سرمایه جذب کرده‌اید؟
در این چند سال اسکای‌روم را با سرمایه شخصی جلو بردیم و به غیر از مرحله بذری جذب سرمایه نداشتیم، ولی درآمد جاری برای ورود گسترده به بازار و توسعه آن کافی نیست. با توجه به این‌که محصول به پایداری خوبی رسیده است، رضایت مشتریان نیز گویای کیفیت خدمات است. مشتریان وفادار زیادی داریم و بیشتر سرویس‌ها تمدید می‌شوند. درخواست‌های ارتقای سرویس نشان‌دهنده رشد و توسعه فعالیت مشتریان قدیمی است و حجم رویدادهای آن‌لاین نیز افزایش چشم‌گیری داشته است. می‌توان نتیجه گرفت که محصول کارایی لازم را دارد. در این مرحله تصمیم داریم برای مارکتینگ و توسعه بازار، سرمایه جذب کنیم. البته جذب سرمایه کار خود استارت‌آپ‌ها نیست. این فرایند نیاز به مشاوره‌های درست و تحلیل‌های دقیقی دارد که در حال آماده‌سازی مستندات آن هستیم. تا امروز بر اساس نظرات مشاوران، اسکای‌روم به‌خاطر مقیاس‌پذیری بالا، بازار دست‌نخورده و بی‌رقیب داخل کشور و دشوار بودن ورود رقبای جدید به آن، گزینه جذابی برای سرمایه‌گذاران است. به همین جهت سعی داریم با راهنمایی‌های مشاورین بتوانیم سرمایه کافی و نه بیشتر از نیازمان را جذب کنیم. متاسفانه مدعیان منتور بودن در کشور بسیارند، ولی تعداد کمی از آن‌ها تخصص و تجربه کافی در این زمینه دارند و مشورت درست می‌دهند. نحوه ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها هم که یکی از چالش‌های اکوسیستم است و گریبان‌گیر ما هم خواهد شد.
 بیشترین هزینه‌های یک استارت‌آپ دانش‌بنیان در کجاست؟
بیشترین هزینه ما در R&D بود که تکنولوژی‌های موجود را تست کردیم تا بهترین گزینه را برای توسعه محصول استفاده کنیم. پس از آن در بخش فنی هزینه‌های زیادی داشتیم، چون بزرگ‌ترین امتیاز استارت‌آپ ما این است که یک محصول قابل اعتماد ارائه دهد. رویدادهای آن‌لاین هم بسیار حساس هستند و اگر یک‌ بار در برنامه یک سازمان قطع ‌و وصلی رخ دهد، هم شرکت‌کنندگان معترض می‌شوند و هم برگزارکننده از خدمات ناراضی خواهد بود. این حساسیت باعث شده که ما روی بخش فنی توان زیادی بگذاریم. برای انتشار یک نسخه از محصول، یک ماه درگیر بررسی و تست هستیم تا مشکلی در آن نباشد و در رویدادها مشکلی رخ ندهد. در ایران هزینه‌های سرور و دیتاسنترها برای رویدادهای آن‌لاین بالاست.
 چالش‌های ویژه کسب‌وکار شما چه هستند؟
بزرگ‌ترین چالش ما زیرساخت شبکه و اینترنت است؛ هم برای کاربر نهایی و هم سرورها. با توجه به حساسیت برگزاری رویدادهای زنده، هر چه بستر اینترنت از پایداری بیشتری برخوردار باشد، کاربر ارتباط باکیفیت‌تری را تجربه خواهد کرد. طی سال‌های گذشته اگرچه شاهد پیشرفت‌های خوبی در توسعه زیرساخت اینترنت از نظر کمی و افزایش پهنای باند بوده‌ایم، اما این توسعه به لحاظ کیفی اتفاق نیفتاده است. منظور از کیفیت، پایین بودن نرخ اختلالات (packet loss) و میزان تاخیر (latency) است. شما هنگام باز کردن یک سایت اینترنتی یا تماشای یک ویدیو این اختلالات را حس نمی‌کنید. حتی برای پخش زنده نیز این موضوع چندان حائز اهمیت نیست. اما در بحث realtime و ارتباط دوسویه با توجه به این‌که انتقال صدا و تصویر باید در کسری از ثانیه صورت بگیرد، کوچک‌ترین اختلالی منجر به افت کیفیت یا قطعی خواهد شد. در حال حاضر استفاده از اینترنت کابلی یا همان ADSL گزینه بهتری است که آن‌هم به دلیل کمبود امکانات مراکز مخابراتی باعث شده است بسیاری از کاربران به سمت استفاده از اینترنت‌های بی‌سیم مانند موبایل و وایمکس گرایش پیدا کنند. مشتریان در تجربه‌های نخست با این ذهنیت که اینترنت چندین مگابایتی دارند و از سرعت خوبی برخوردارند، ایراد را در سرویس‌های ما می‌بینند، اما پس از بررسی شرایط اینترنت کاربر و ارائه راهنمایی لازم درصدد رفع آن برمی‌آیند. خوش‌بختانه با افزایش آگاهی در این زمینه و ارائه مشاوره‌های لازم به کاربران، یک مطالبه عمومی در راستای افزایش کیفیت اتصال اینترنت کاربران در حال شکل‌گیری است.
مشکل دیگر بحث سرور و میزبانی سرویس‌هاست. در دنیا استفاده از سرویس‌های ابری کمک شایانی به کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت سرویس‌دهی کرده است. اما در کشور ما متاسفانه سرویس‌های ابری بسیار نوپا هستند و ما به‌ناچار درگیر بحث‌های راه‌اندازی سرور، نگه‌داری، مانیتورینگ، کلاسترینگ، لودبالانسینگ و... شده‌ایم که علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین، وقت و انرژی زیادی از ما می‌گیرد. داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود و عدم پایداری لازم در زیرساخت شبکه سرورها و ناکارآمدی دیتاسنترها بر این مشکلات می‌افزاید. متولیان مراکز داده، دانش و تجربه کافی در زمینه میزبانی سرویس‌های با حساسیت بالا را ندارند و این موضوع تاثیر مستقیم روی سرویس‌های ما دارد. تاکنون چندین مورد با قطعی‌های چند دقیقه‌ای تا چند ساعته روبه‌رو شده‌ایم. این مشکلات دشمن کسب‌وکار ما هستند و کوچک‌ترین اختلالی در هر لحظه خسارت‌های جبران‌ناپذیری در پی دارد.
 پیش از این تجربه کار استارت‌آپی داشتید؟
بله، در سال 86 یک پرتال شهری راه‌اندازی کردیم و به اصناف و مشاغل خدمات می‌دادیم. این استارت‌آپ به درآمد خوبی رسید، ولی من مدیر مالی بودم و تجربه چندانی نداشتم، اصل سرمایه را صرف دفتر، دکوراسیون و تشریفات کردم و این باعث از دست رفتن سرمایه شد. سرمایه ما یک وام بانکی بود. اگرچه آن سایت هنوز کار می‌کند، ولی نتوانست به مدل درآمدزایی خود ادامه دهد و متوقف شد. در سال 88 استارت‌آپ ای‌مهد را برای مهدکودک‌ها آغاز کردیم. از تجربه مالی پیشین درس گرفتیم و هزینه‌ها را مدیریت کردیم. اما آن‌چه ما ارائه کردیم، تصور ما از نیاز مهدکودک‌ها بود نه آن‌چه واقعا نیاز داشتند. این دو تجربه باعث شد در اسکای‌روم مدیریت هزینه کنیم و مرحله به مرحله با نیاز مشتری کار را جلو ببریم. توسعه امکانات هم با بازخورد مشتریان انجام شده است.
 اگر صحبت دیگری دارید، بفرمایید.
ما با بومی‌سازی فناوری وبکست، شکل جدیدی از ارتباطات را در داخل کشور ارائه کردیم و یقین داریم این فناوری تا سال ۱۴۰۰ در داخل کشور بسیار فراگیر خواهد شد. ارزش خلق‌شده توسط اسکای‌روم موجب تعامل و هم‌افزایی بیشتر شرکت‌ها، سازمان‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی با یکدیگر و سایر کشورها خواهد شد. این امر امکان توسعه همه‌جانبه در حوزه‌های علمی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی، تجاری، اجتماعی و بسیاری موضوعات دیگر را فراهم کرده است و ما از این‌که در آینده نزدیک اثرگذاری گسترده‌ای در جهت توسعه و پیشرفت ایرانمان خواهیم داشت، بسیار خوشحالیم. نکته دیگر تاثیر مستقیم برگزاری رویدادهای آن‌لاین و فراگیر شدن فناوری وبکست در کاهش ترددها و آلودگی هواست. طی محاسبات مختصری که به مناسبت روز جهانی زمین انجام دادیم، با برگزاری بخش کوچکی از جلسات سازمان‌های دولتی به صورت وب‌کنفرانس، سالانه 8/2 میلیون سفر هوایی در کشور کاهش می‌یابد و از محل این پروازها بیش از ۲۲۰ میلیون لیتر در مصرف سوخت صرفه‌جویی می‌شود. بنابراین اسکای‌روم یکی از استارت‌آپ‌های سبز محسوب می‌شود.

منبع: مجلهدانش بنیان